Zes jaar na het uitbrengen van ‘Resistance’ is IQ terug met hun nieuwe album ‘Dominion’. De band, nu 44 jaar actief in de progressieve rock scene, levert met deze nieuwe plaat volgens velen een meesterwerk af. Als we de recensies mogen geloven, is ‘Dominion’ zelfs kandidaat voor het beste album van 2025. Maar laten we eens een stapje terug doen van al dat enthousiasme en wat kritischer kijken naar wat deze Britse neo-prog veteranen ons voorschotelen.
Het album opent met het epische ‘The Unknown Door’, een nummer van ruim 22 minuten waarin alle IQ-handtekeningen aanwezig zijn: Peter Nicholls’ kenmerkende stem, Michael Holmes’ gitaarwerk, Neil Durant’s symfonische toetsen, en een solide ritmesectie bestaande uit Tim Esau op bas en Paul Cook op drums. Het stuk bouwt langzaam op, met een militaire fanfare en zelfs een fragment van Neville Chamberlain’s oorlogsverklaring – een aanpak die doet denken aan hun eerdere werk op ‘Frequency’.
Wat opvalt tijdens het beluisteren is hoe voorspelbaar de opbouw van de nummers is geworden. Ik hoor overal echo’s van IQ anno 2014’s ‘From the Inside Out’ en het fantastische ‘The Road of Bones’. De band gebruikt steevast dezelfde stijlmiddelen: een lang intro met een liggende grondtoon, die vaak ook nog eens de basis blijkt voor het volgende akkoord. Dan wordt dat akkoord aangevuld, komen er strijkers bij, volgt een mooie paradiddle over de drums, en valt uiteindelijk de zang in. Het doet denken aan hoe Marillion’s ‘Pseudo Silk Kimono’ van het album ‘Misplaced Childhood’ als een soort peilstok langs het eigen kunnen wordt gelegd – een prima referentie, maar nauwelijks vernieuwend na al die jaren.
De vier overige nummers variëren van het korte, akoestische ‘One of Us’ (3:10) tot het meeslepende ‘Far From Here’ (12:44) en sluiten af met het emotionele ‘Never Land’ (8:16). Thematisch lijkt het album een optimistischer toon te hebben dan het donkere ‘Resistance’, met teksten die gaan over persoonlijke groei, verlies, en toekomstperspectieven.
Laat me duidelijk zijn: muzikaal zit ‘Dominion’ uitstekend in elkaar. Nicholls’ stem klinkt misschien wel beter dan ooit, met een emotionele diepgang die vooral in ‘Far From Here’ – waar hij het verlies van zijn moeder verwerkt – indrukwekkend is. Holmes’ gitaarspel is zoals altijd smaakvol en precies waar nodig, terwijl Durant’s toetsen werk de perfecte symfonische ondersteuning biedt. De productie is kristalhelder, elk instrument heeft zijn plek in de mix, en de composities zijn zorgvuldig opgebouwd met oog voor dynamiek en emotionele impact. ‘The Unknown Door’ toont aan dat de band nog steeds moeiteloos een lang, meerdelig epos kan creëren dat de luisteraar blijft boeien.
Hier komen we bij het kernpunt van mijn kritiek: is wat IQ doet in 2025 nog wel progressief te noemen? Of is dit gewoon uitstekend uitgevoerde, nostalgische rock die veilig binnen de grenzen blijft van wat de band al decennia doet? Wat opvalt bij het beluisteren van ‘Dominion’ is dat er weinig muzikale risico’s worden genomen. De structuren, instrumentatie, en compositorische keuzes volgen grotendeels hetzelfde pad dat de band al insloeg met albums als ‘Ever’ en ‘Subterranea’. Het is alsof je een nieuw Star Wars-film bekijkt: vakkundig gemaakt, vol verwijzingen naar eerdere werken, en zeer bevredigend voor fans – maar nauwelijks baanbrekend of vernieuwend.
Deze vergelijking met Star Wars is niet toevallig. Zowel progressieve rock als deze filmreeks begonnen als revolutionaire kunstvormen die de grenzen van hun medium verlegden. Maar na verloop van tijd zijn ze comfortabele, voorspelbare formules geworden die vooral teren op nostalgie en vertrouwdheid.
Het is misschien ongepast om het te zeggen, maar veel van wat tegenwoordig als progressieve rock wordt bestempeld, zou beter omschreven kunnen worden als ‘oude mannen rock’. Dit is geen kritiek op de leeftijd van de muzikanten – ervaring brengt immers vakmanschap – maar op de conservatieve muzikale benadering die vaak met deze leeftijdsgroep gepaard gaat.
Interessant genoeg lijken sommige van deze bands zich zelfs te distantiëren van het progressieve label. In een interview dat ik in oktober 2022 voor Maxazine had met Marillion, een band die vaak in dezelfde adem als IQ wordt genoemd, zei frontman Steve Hogarth hierover: “Er zijn eigenlijk maar twee soorten muziek, niet? Goede of slechte muziek, meer keuze is er eigenlijk niet. Het label van ‘progrock’ wordt al gauw of een compliment, of een stok om mee geslagen te worden, afhankelijk van het perspectief van waaruit je het bekijkt.” Gitarist Steve Rothery voegde daaraan toe: “Experimentele rock, is volgens mij een meer accurate beschrijving van de muziek die Marillion maakt. Als we muziek maken, dan zitten we samen in een studio te jammen, te experimenteren dus.”
Dit illustreert perfect hoe ‘progrock’ tegenwoordig meer een soort kwaliteitslabel is geworden dan een daadwerkelijke beschrijving van vooruitstrevende muziek. IQ, Marillion, Big Big Train en soortgelijke bands maken technisch indrukwekkende, emotioneel rijke muziek. Maar de werkelijke progressie – het verleggen van grenzen, het experimenteren met nieuwe vormen, het uitdagen van conventies – blijft grotendeels achterwege. ‘Dominion’ is hiervan een perfect voorbeeld: het is een uitstekend album binnen de parameters van wat we al kennen van IQ, maar het daagt deze parameters zelden uit. Dit staat in schril contrast met hoe bands als King Crimson of zelfs Genesis in hun hoogtijdagen opereerden, constant zoekend naar nieuwe klanken, structuren en benaderingen. Steven Wilson is een perfect hedendaags voorbeeld van een artiest die wél blijft innoveren. Zijn laatste drie albums tonen een indrukwekkende muzikale evolutie, waarbij hij consequent nieuwe paden inslaat en zichzelf artistiek blijft uitdagen – iets wat bij IQ grotendeels ontbreekt.
Ondanks deze kritiek zou het oneerlijk zijn om ‘Dominion’ af te doen als een middelmatig album. Het is een meesterlijk uitgevoerd werk van een band die precies weet wat ze doet. De emotionele resonantie van nummers als ‘Far From Here’ is onmiskenbaar, en de technische vaardigheid blijft indrukwekkend.
Misschien moeten we accepteren dat ‘progressief’ voor bands als IQ nu meer verwijst naar een bepaalde stijl dan naar een vooruitstrevende houding. En binnen die stijl levert ‘Dominion’ absoluut een hoogstaande prestatie. Het album verdient een 8 uit 10 – een uitstekend cijfer dat de kwaliteit erkent zonder mee te gaan in de overdreven lofzang die het album elders ontvangt.Voor fans van de band en liefhebbers van neo-prog is ‘Dominion’ een welkome toevoeging aan het genre. Maar als je op zoek bent naar echte muzikale vernieuwing en grensverlegging, zul je die waarschijnlijk ergens anders moeten zoeken.(8/10)(GEP records)