Muziek evolueert. Vaak door nieuwe ideeën van een muzikant, maar ook omdat muzikanten nieuwe instrumenten tot hun beschikking krijgen. Soms hebben die nieuwe instrumenten een enorme impact. Neem de mellotron: een apparaat dat in 1950 door Haary Chamberlain werd bedacht door 35 tapes met een geluid aan te sturen met behulp van een pianoklavier. Door het indrukken van een toets begon de tape achter die toets in een loop te draaien. Het resultaat was een volstrekt uniek geluid dat vooral in de jaren zeventig ongelooflijk populair werd. In zekere zin was de mellotron de voorloper van de synthesizer die vijf jaar later werd uitgevonden. Nog eens tien jaar later kwam Robert Moog met zijn eerste, meer gebruiksvriendelijke synthesizer. Vanaf dat punt ging het snel: elektronica zou niet meer weg te denken zijn uit de moderne muziek.
De drums ontsnapten aanvankelijk aan die transformerende elektrificatie, totdat het Japanse Roland in 1980 de TR-808 op de markt bracht, op de voet gevolgd door de Linn LM-1 die samples van echte drums gebruikte. Beide welhaast legendarische machines werden door een keur aan artiesten ontdekt, onder wie Prince, Michael Jackson en zelfs door serieuze drummers zoals Phil Collins die de TR-808 direct omarmde en er zijn grootste hits mee maakte. De drummachine werd al snel een volledig geaccepteerd instrument en niet zelden bepalend voor het geluid van een artiest.
Die drummachine speelt een cruciale rol in het achtste album van het Maastrichtse duo Jodymoon. Sterker, met behulp van die machine leveren zangeres en pianist Digna Janssen en multi-instrumentalist Johan Smeets wederom een plaat af die zich niet laat vergelijken met een van de vorige zeven albums. Jodymoon heeft duidelijk een onbedwingbare behoefte om zichzelf voortdurend te vernieuwen. Op ‘The Machine’ gebeurt dat door nieuwe elementen toe te voegen aan de muziek, waaronder de drummachine, een noviteit in het oeuvre van de Limburgers. Daarnaast heeft Smeets de elektrische gitaar weer afgestoft. Gelukkig, want het levert al met al een plaat op die geen emotie onberoerd laat.
Het zal even duren voordat je doorhebt dat ‘The Machine’ eigenlijk een conceptalbum is rond een bijzonder actueel thema: de samenleving die meer en meer afhankelijk wordt van technologie en specifiek kunstmatige intelligentie. Juist door het toevoegen van een drummachine, zet Jodymoon je aan het denken. Enigszins vertwijfeld vragen Janssen en Smeets zich af of we niet beter terug kunnen keren naar onze oorsprong, terug naar de natuur en het pure mens-zijn. De pure, creatieve mens die wel hulp aanvaardt van een machine, maar te allen tijde de regie in handen houdt, van gebaande paden af gaat en nieuwe wegen verkent in tien songs die elk een eigen sfeer oproepen.
‘The Machine’ is een ware extensionele plaat. Zijn we als mens niet bezig om onszelf langzaam uit te gummen? En wat blijft er dan over van de mens als bits en bytes het leven gaan vormen? Levensvragen op het ritme van de drummachine die feilloos de tijd wegtikt, de tijd die ons ongrijpbaar door de vingers lijkt te glippen. Met het ritme tikken de seconden onverbiddelijk weg, terwijl we horen hoe Smeets zijn virtuoze vingers de snaren van de elektrische gitaar laat beroeren in ‘Seconds Tick’ – tevens de nieuwe single – en de zang van Janssen fraai omlijst. Het geluid wordt in elke opvolgende song rijker, de zang indringender, de opbouw van de nummers grootser en meeslepender, waarbij ‘The Machine’ ons een spiegel voorhoudt. ‘We are the big machine’, zingt Janssen in ‘City Glow’ voordat het intense slot met strijkers wordt ingezet. Wij zijn de machine. Wij bedenken immers zelf de technologie die ons afhankelijk maakt en ons wellicht op den duur zelfs overbodig.
De elektrische gitaar en de drumcomputer maken het geluid van Jodymoon ontegenzeggelijk rijker. Maar er is meer. Het Hammondorgel in ‘Still Running’ en ‘You Don’t Like It’, de Fender Rhodes op ‘Hold Your Breath’: het draagt allemaal bij tot een plaat die zich onderscheidt in de veelzijdigheid, een plaat die gaandeweg evolueert. Track na track blijf je achter met een verlangen naar het volgende, totdat je bij ‘Become Your Own’ aankomt, over de zoektocht die ieder mens maakt om te ontdekken wie je echt bent. De pure mens, de onafhankelijke mens, de mens die slechts geleid wordt door zijn eigen gedachten.
Het risico bestaat dat na de afsluitende track het gevoel overblijft dat niet alle teksten met gelijke aandacht zijn gehoord. De composities zijn zo sterk, dat je soms bijna vergeet dat Janssen en Smeets ook iets te vertellen hebben. ‘The Machine’ is daarom een plaat die je een paar keer achter elkaar moet beluisteren, om de simpele reden dat je niet alles in de eerste luisterbeurt meekrijgt. Na de tien nummers op ‘The Machine’ is er maar één relevante vraag: waarom blijft Jodymoon een relatief kleine act en speelt het niet eens in het jaar een volle Ziggo Dome plat? De songs zijn zonder uitzondering meeslepend, mede door de bevlogenheid waarmee het duo de songs aan de eeuwigheid toevertrouwt. Of het materiaal geschikt is voor grote evenementen, laat zich echter betwijfelen: de meeste stukken zijn echte luistertracks die vooral op een koptelefoon tot hun recht komen.
Zak achterover in een luie stoel en laat je meevoeren in de diepere lagen en vooral de intimiteit van de songs. En laat intimiteit nu precies datgene zijn dat machines nooit zullen ervaren – en dat is een hele geruststelling. (9/10)(Jodymoon)