Sophie Tassignon is een zeer gewaardeerde jazzmuzikante en -zangeres, die haar gevoelens durft te uiten in zeer diverse projecten. Je hoort meteen dat ze kan putten uit een rijk persoonlijk leven en een diepgaand wereldbeeld. Waarin de muziek ‘slechts’ de buitenkant is. In een heel persoonlijk gesprek gaan we op zoek naar haar binnenkant…
We zitten op een rustig terras in het ‘Quartier Latin’ van Maastricht. Sophie Tassignon (1980) weet de plek zeer te waarderen. Zij die al veel van de wereld heeft gezien. Ze is geboren in Brussel en haar jeugd speelde zich af in Hannover en München. Voor het conservatorium keerde ze weer even terug naar Brussel, om zich daarna definitief te vestigen in Duitsland. Maar dan wel in de stad ‘waar het allemaal gebeurt’, Berlijn. Nu doet ze een dagje Maastricht, met haar ouders. ”Zij zijn nog steeds belangrijk voor mij. Muzikaal zijn ze geen professionals, maar mijn moeder heeft wel viool gespeeld in het orkest ‘Symphony of the New World’ door Anton Dvorak. Ik ging vaak met mijn zus naar de repetities. Ik was toen zes of zeven jaar. En vond het fantastisch. Ze hadden ook een piano in huis. Op mijn derde kroop ik er al achter en vanaf mijn vierde kreeg ik les. Ik speel nog elke dag en geef klassiek pianoles, thuis in Berlijn.” Haar andere grote ‘instrument’ is haar prachtige, warme stem. “Dank je…. Ja, ik ben er echt trots op als iemand mijn stem roemt. Maar ik heb het zelf moeten ontdekken en leren. Mijn ouders wilden eigenlijk ook niet dat ik verder ging in de muziek. Dat was geen echte baan… maar ondertussen zijn ze wel heel trots op me en steunen ze bij alles wat ik doe.” Ze ging dus toch naar het conservatorium in geboortestad Brussel. “Maar Ik vond het soms wel moeilijk, de manier waarop les werd gegeven… zo close minded…” Terwijl Sophie juist de vrijheid wilde ervaren, met een positieve benadering. “Je moet veiligheid bieden aan muzikanten. Durven om ook fouten te maken. Alleen dan kun je groeien.” Misschien mede daardoor ging ze een paar jaar later naar ‘het vrije’ Berlijn. “Nu zestien jaar geleden, de stad van David Bowie, één van mijn helden.” Ze spreekt enthousiast, over ‘haar’ stad. “Ik heb daar zoveel nieuws ontdekt. Dat hoor je aan mijn experimentele kant. Zoals op ‘Mysteries Unfold’, mijn meest ‘Berlijnse album’. Je weet niet waar je naar toe gaat, je weet niet wat morgen gebeurt. Dat is Berlijn voor mij.”
‘Mysteries Unfold’ (2020, RareNoise Records) was pas haar eerste echte soloalbum. In haar overige werk vindt ze meestal inspiratie samen met anderen, of improviseert ze. Zelf noemt ze het John Zorn Cobra Ensemble, maar er is veel meer. “Ik werk nu eenmaal graag samen. Alleen is ook maar zo… alleen. Maar in het theater heb ik ook veel solo gedaan. Zo’n acht of negen stukken met de Poolse regisseuse Elzbieta Bednarska. Zij had mijn soloconcert gezien met een Japanse danseres. En belde me op om samen iets te doen op het raakvlak van theater en muziek.” En van literatuur. Zo werd ook het boek ‘Unrast’ (‘De Rustelozen’) van Olga Tokarczuk bewerkt. “Geweldig, een reis door ruimte en tijd. Maar literatuur is sowieso belangrijk voor me.“ Zo gebruikte ze in haar jazzkwartet Azolia teksten van Wilfred Owen, die de beproevingen van de Eerste Wereldoorlog minutieus had beschreven. “In 2018 gebruikten we die als een memorial voor die verschrikkelijke oorlog. Maar ook om ervoor te zorgen dat zijn woorden nog steeds worden gehoord. Dat was nog voor de Oekraïne oorlog.” Haar gezicht is voor het eerst bedrukt, tijdens dit heel openhartige en positieve gesprek… Je voelt haar betrokkenheid bij de wereld van nu. “Ik denk vaak: “Hoe is dit mogelijk?…” En ze spreekt zich duidelijk uit. “Er is een probleem tussen mensen onder elkaar, hoe we met elkaar omgaan. En met politici die een persoonlijkheidsstoornis hebben: Poetin, Trump, Erdogan, Orban, Netanyahu. Hoe is het mogelijk dat zij aan de macht zijn? Dat mensen op hen hebben gestemd? En vervolgens: Hoe gaan we hiermee om?” “Heb jij daar een rol in, als muzikant, als kunstenares?” “Dat wil ik heel graag. Maar we zijn heel naïef als we denken dat we echt iets kunnen doen met behulp kunst.” Sophie zucht… Toch probeert ze het, zoals met haar veelbesproken project Khyal. Het gelijknamige album verscheen in 2023 (W.E.R.F. Records) en kan rationeel worden omschreven als ‘jazz met Arabische teksten’. Maar daarmee doe je de emotionele kant veel te kort. “Bij om de hoek in Berlijn was een opvanghuis voor vluchtelingen. Ik had voor een tijdje ook zelf Syriërs in huis genomen. Het bracht ons samen, in cultuur, in muziek. Ik heb één van hen, Mohammed, eens gevraagd om naar mijn jazz concerten te komen. Hij hield de boot af. Hij hield niet van deze muziek, vond de teksten te moeilijk. Toen kwam ik met het idee om in het Arabisch te gaan zingen. Ik dacht: “Eén miljoenvluchtelingen moeten Duits leren en integreren… één miljoen ! Dan kan ik ook proberen te integreren in hún taal en cultuur.” Dan zouden ze de teksten wel begrijpen en de muziek misschien wel waarderen.” ”Is het gelukt?” “Ja, zeker bij Mohammed!”
Ze spreekt ondertussen zes talen, waaronder dus Arabisch, maar ook Russisch. Zoals ze zelf zegt, “als een grote fan van de Russische cultuur, geschiedenis en literatuur.” Talen die ze ook in kan zetten als een soort extra instrument. “Zo heeft het Arabisch klanken die wij helemaal niet kennen, maar die zo mooi klinken. Op ‘Khyal’ staan vier teksten van Mohammad Mallak, een Syrische dichter. Naast mijn eigen teksten die zijn vertaald naar het Arabisch.“ “Maar waar gaan je eigen teksten over? Wat wil je kwijt aan mij, de luisteraar?” “Ze gaan vaak over tegenstellingen in het leven. Ik ben altijd gefascineerd door paradoxen. Zonder pijn geen heling, zonder vallen geen opstaan, zonder verdriet geen vreugde. Als je jezelf niets ontzegt in het leven, dat weet je niet hoe rijk het eigenlijk is… Maar ik heb er geen speciale boodschap mee, of zo. Het is meer een gevoel dat ik kwijt moet.”
Dat doet Sophie Tassignon in vele, vele projecten. Zo is er ook Louise en Vilmorin, een gitaar- en zangduet met Kevin Patton op gitaar. Waarin Arabische poëzie, Europese volksliederen en jazzstandards worden gebracht voor een intiem publiek. En vernoemd naar Louise de Vilmorin, een Franse romanschrijfster, dichteres en journaliste… “Sophie glundert. “We hebben ook een lied, ‘Tovarish Stalin’, een lied tegen hem, natuurlijk.” In al haar enthousiasme krijg ik een privé uitvoering, compleet met haar sterke mimiek. De rest van het terras kan meegenieten. “Dat is echt mijn wereld: de talen, de mensen, de culturen…”
Dat is inderdaad haar wereld. Waar muziek een middel is om mensen dichter bij elkaar te brengen. Nu en ook in de toekomst. De plannen voor het volgende Khyal project liggen al klaar. “Ik ga gedichten gebruiken van een Israëlische schrijfster, in het Hebreeuws… Ze schrijft over Gaza. Ik wil laten zien hoe het is als je het niet eens bent met je eigen regering. Met de afschuwelijke dingen die er gebeuren… En dan is het niet belangrijk welke cultuur het is, of welk land of welke taal. Het zijn mensen die dat doen…” Mensen… taal … cultuur. Inderdaad de wereld van Sophie Tassignon… vertaald in heerlijke jazzmuziek.
PS. Wie net als Sophie gepassioneerd is door mensen, taal en cultuur… én zijn of haar wereldblik wil verbreden: Sophie geeft op 27 september een presentatie van haar werk ‘Translating Arabic poetry into modern jazz’ op het Electroacoustic Festival ‘Visiones Sonora’ op CMMAS in Mexico. Dichter bij huis zal Louise Et Vilmorin op 20 december optreden op het Jazz Festival ‘Reggio in Jazz’ in Reggio, Italië.
Foto’s (c): Katrin Andrzejewski (header en bovenste foto) & Axel Wemheuer (onderste foto)