Gisteren bezochten wij van Maxazine de film ‘Oppenheimer’ in de Foroxity-bioscoop in Sittard-Geleen. Indien u voornemens bent deze film te aanschouwen, weet dan dat enige degelijke voorbereiding gewenst is, daar het een aanzienlijke zit betreft. Zorg voor voldoende vochtinname, voeding en een opgewekte gemoedstoestand.
‘Oppenheimer’ schetst het levensverhaal van Robert Oppenheimer, de Amerikaanse natuurkundige die aan het hoofd stond van het ‘Manhattanproject’, hetgeen mede resulteerde in de nucleaire wapenwedloop. Het project leidde tot de ontwikkeling van de atoombom ‘Little Boy’, die op 6 augustus 1945 werd afgeworpen boven de Japanse stad Hiroshima vanuit de bommenwerper ‘Enola Gay’.
De film belicht een deel van het leven van Oppenheimer tegen de achtergrond van de historische gebeurtenissen die het einde van de Tweede Wereldoorlog inluidden en het begin van de kernwapenwedloop markeerden. Regisseur Christopher Nolan, bekend om zijn ingenieuze niet-lineaire vertelstijl in werken zoals ‘Inception’, tekende voor de regie. Doch, deze nieuwe creatie verschilt aanzienlijk qua opbouw en structuur.
De hoofdrollen worden vertolkt door Gillian Murphy, reeds eerder samenwerkend met Nolan in ‘Inception’. Hij vertolkt een ietwat vlakke Robert Oppenheimer. Hollywood-ster Robert Downey Jr. levert een voortreffelijke acteerprestatie in de rol van Lewis Strauss, het ambitieuze lid van de AEC (Atomic Energy Commission), wiens verlangen naar het ministerschap de kern van de film vormt. Hij neemt een cruciale positie in als protagonist.
Een van de medekijkers riep na afloop van de film uit dat Downey’s acteerprestatie ‘Oscarwaardig’ was. Hoewel enigszins overdreven, mag gesteld worden dat zijn vertolking in deze film inderdaad de krachtigste is. Naast het acteerwerk van Murphy en Downey Jr. zijn er tevens gedenkwaardige bijrollen voor onder meer Kenneth Branagh als Niels Bohr en de onvermijdelijke Rami Malek, die in het tweede deel van de film een opmerkelijk sterke scène neerzet in zijn rol als David L. Hill, terwijl hij in 1959 getuigenis aflegt tijdens de bespreking omtrent de nominatie van Lewis Strauss tot minister.
Mede door de filmduur en het grote aantal personages, die in en rondom elkaar verweven zijn, heeft Nolan ervoor gekozen de historische context zwaarder te laten wegen dan de karakterontwikkeling. Hierdoor kwamen keuzes die zowel Downey Jr. als Murphy maakten soms enigszins abrupt en lastig te volgen over.
De film beslaat maar liefst 180 minuten, precies drie uur lang, en vertelt het biografische verhaal van Robert Oppenheimer binnen het stuk geschiedenis dat hij mede vormgaf. Dit beperkte de ruimte voor dramatische verfraaiing aanzienlijk. Derhalve ontbreekt het de film aan een zekere mate van spanning, en zal deze met name interesse wekken bij zij die nooit een boek over het Manhattanproject hebben gelezen, of slechts oppervlakkige aandacht hadden voor geschiedenislessen.
Het Amerikaanse perspectief domineert begrijpelijkerwijs het narratief, waardoor kritiek op het Manhattanproject slechts spaarzaam tot uiting komt, afgezien van Oppenheimers eigen morele gewetensbezwaren, die pas later tot uiting komen, nadat meer dan 200.000 levens verwoest werden door zijn bommen in Hiroshima en Nagasaki.
Met inachtneming van Nolans meesterlijke speling met tijdslijnen in werken zoals ‘Inception’, mocht men wellicht een alternatieve aanpak verwachten die meer cinematische spanning had kunnen genereren. De platte tijdslijnen, chronologische verteltrant en de eenvoudige afwisseling tussen zwart-wit en kleur vormen in mijn ogen een gemiste gelegenheid, onbegrijpelijk voor het creatieve genie dat Nolan is.
Zelfs het camerawerk en de regie vertonen weinig innovatie. In ‘Dunkirk’ toonde Nolan een opmerkelijk staaltje, maar hier domineren gedurende drie uur voornamelijk stabiele halve en medium shots.Hoewel solide gemaakt, had de film weinig aan kracht ingeboet indien deze niet in 7.1 surround en IMAX was opgenomen. Het overvloedige gebruik van technische hoogstandjes bereikt slechts een hoogtepunt in de scène waarin de eerste atoombom wordt getest in Los Alamos, het meest technisch indrukwekkende moment in de film.
De soundtrack van de film is vervaardigd door de Zweedse componist Ludwig Göransson, die eerder samenwerkte met Nolan aan ‘Tenet’. Göransson, een jong en geniaal musicus, vestigde zijn naam met de soundtrack van ‘Fruitvale Station’, een werk dat binnen zijn genre zijn weerga niet kent en helaas niet de erkenning ontving die het verdiende.
Met zijn werk voor ‘Black Panther’ groeide hij uit tot een vaandeldrager en exponent van de nieuwe generatie filmmuziek, en wist hij zichzelf naast, of misschien wel boven, de gevestigde waarden als Zimmer en Williams te plaatsen. Zijn muzikale bijdrage aan ‘Oppenheimer’ blijft echter bescheiden. Op bepaalde momenten neemt de muziek zelfs een overheersende rol aan, soms tot het irriterende toe. Het personage van Oppenheimer en zijn gedachtegang worden voortdurend ondersteund door een vioolthema en enkele variaties. Hoewel melodisch prachtig, wordt door de lengte van de film en het frequente gebruik ervan een zeker verzadigingspunt bereikt. De film is eenvoudigweg te lang.
‘Oppenheimer’ is een bij uitstek Amerikaanse productie, die met enige mate van spanning het biografische verhaal van Oppenheimer en het Manhattanproject tracht te ontvouwen. Na tweeënhalf uur begint de filmduur echter tegen de dramatische spanningsopbouw te werken, en dat is betreurenswaardig. Er bevindt zich een verontrustende scène in de film waarin Nolan duidelijk de koers verliest, wanneer hij een erotisch geladen tafereel plaatst te midden van een hoorzitting. Dit is volstrekt overbodig, niet spannend en tevens ongepast. Hoewel we geen bezwaar hebben tegen naakt op het witte doek is deze scène in deze film op dit moment volstrekt misplaatst. Alleen dit enkele fragment doet de waardering met een vol punt dalen.
Ondanks de kritiek was ‘Oppenheimer’ bijzonder genietbaar en indrukwekkend. Het betreft een goede film, met vooral uitmuntend acteerwerk van met name Downey Jr., en wellicht nog meer van Rami Malek, hoewel zijn verschijning van korte duur is. Nolan heeft bewezen dat hij in staat is tot superieure en meer spannende werken. Niettemin, zal deze film voornamelijk geprezen worden vanwege het historische en biografische karakter, dat een cruciale periode in de wereldgeschiedenis belicht. Daarvoor verdient hij alle lof.
Regie: Christopher Nolan
Met: Cillian Murphy, Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey, Jr., Florence Pugh, Benny Safdie, Michael Angarano, Josh Hartnett, Rami Malek