Muziek en psychische kwetsbaarheid. Zijn het twee aparte wegen die parallel lopen, buiten elkaars zicht, gescheiden door een middenberm? Of kruisen ze zich ergens in een onmetelijk landschap en bieden ze de mogelijkheid om elkaars wereld te verkennen, te bewonderen en misschien te begrijpen? Als een rotonde in een vruchtbare artistieke vlakte bevindt zich de Introspection Music Experience (IME).
In IME werken 12 artiesten/bands uit België, Griekenland en Spanje samen met componisten die een psychische kwetsbaarheid hebben. Ze delen ervaringen en maken nieuwe muziek rond dit thema. Voor België mochten Thomas Werbrouck/Krankland, Chloë Nols en Korneel Muylle deelnemen. Ik had een verhelderd gesprek met Thomas Werbrouck en Mike Michiels (KAOS).
Mike steekt van wal: “KAOS is een Brusselse kunstorganisatie, die heel kort gezegd, kunstprojecten doet met kunstenaars die wel of niet een psychische kwetsbaarheid hebben. We laten ons leiden door het portfolio van de mensen en vragen niet naar hun psychische kwetsbaarheid.” KAOS zit in een gebouw die behoort bij Psycho-Sociaal Centrum St.-Alexius, dat werkt met mensen met een psychotische kwetsbaarheid. ”We delen samen een groot atelier. We kunnen hier ook een kunstenaar laten logeren. We bestaan sinds 2011 en in het begin deden we kleine tentoonstellingen en concertjes samen met het conservatorium van Brussel. Nu zitten we in het derde jaar van het Europese project Introspection Music Experience (IME).”
Thomas Werbrouck is bekend van de band Little Trouble Kids. “We hebben veel opgetreden en ook drie platen uitgebracht. Maar in IME werk ik als Krankland. Ik ben sinds 2016 projecten gaan doen die meer buiten mijzelf lagen, naar het sociaal artistieke.” Na wat kleine projecten was daar ook Project Z, waarin ‘een ode werd gebracht aan muziek buiten de mainstream’. “We deden onderzoek naar zogenoemde outsider muzikanten in België, een misschien gevoelige term die ik eigenlijk liever vermijd, maar waarmee ik mensen bedoel die niet worden ontdekt, niet in de mainstream doorbreken of zelfs genegeerd worden. We hebben toen de link gelegd naar de insiders, die wel de erkenning krijgen, en hen samengebracht.” Niet vreemd dat Thomas twee jaar geleden reageerde op een ‘open call’ van KAOS IME-kandidaten. “Ik voelde meteen veel affiniteit met het onderwerp en de aanpak.”
Mike glundert voorzichtig, maar duidelijk zichtbaar. “We bieden jonge getalenteerde muzikanten, zoals Thomas, de kans om zich verder te ontplooien, samen met mensen met een psychische kwetsbaarheid.” Gaande het project is de werkwijze organisch veranderd. “In het eerste plan zouden liedjes worden geschreven door de mensen met een psychische kwetsbaarheid. Liedjes vanuit hun eigen verhaal, hun kwetsbaarheid, hoe het is om daarmee te leven. De muzikanten zouden dan enkel uitvoeren.” België is hiervan afgeweken. “Om een soort platform te genereren waar men elkaar ontmoet en inspireert. Ook in de hoop om het stigma te bevragen en te wijzigen.” Er is gekozen voor drie artiesten, die zowel schrijven, de muziek maken, als uitvoeren. “Thomas is gaan werken met de stemmen van mensen. Chloë Nols en Korneel Muylle hebben zich meer laten inspireren door het project en de thema’s, en hebben van daaruit geschreven.”
Thomas was meteen in zijn element. “Ik ben echt gefascineerd door de outsider, bij gebrek aan een betere benaming. Zij hebben voor mij een soort vrijdenkersrol, kleuren buiten de lijntjes. Ik wilde mensen ontmoeten die iets waardevols maken, maar waarvan dat nog niet wordt gezien.” Het ging hem in IME niet om het ontdekken van verborgen pareltjes, maar juist de aandacht voor het hele proces. “Normaal gaat het in de muziekwereld bijna alleen over het product, de single, de plaat, de recensie, de radio. Terwijl er één of twee jaar artistiek werk aan vooraf gaat, met heel veel voldoening. Natuurlijk, je wilt het perfecte nummer proberen te maken, dat ook overal wordt gedeeld, maar het proces ernaar toe is eigenlijk de kern, de samenwerking met mensen.”
Die samenwerking stond nu ook voorop, en werd stapsgewijs opgebouwd. “Ik wilde niet zomaar binnen lopen en zeggen ”Ik ben de muzikant en ik ga jullie opnemen en we gaan het zo en zo doen.” Dus eerst even samen informeel koffie drinken, “om vertrouwen te winnen. En vervolgens proberen de mensen echt te leren kennen, echt in de diepte te gaan.” Uiteindelijk is Thomas stemmen op gaan nemen met een zekere Sulekho. “Maar met dat idee ben ik helemaal niet binnen gekomen. Dat is gegroeid. Ik wilde uiteindelijk een koppeling maken met mensen die stemmen horen. Zij die ook een eigen stem hebben, maar die niet wordt gehoord. Toen kwam het idee om opnames te maken van de menselijke stem.” Aan Mike werd gevraagd wie een karakteristieke stem heeft en misschien al liedjes zingt zonder zich muzikant te noemen. Zoals Sulekho. “We hebben een namiddag samen gezeten, het werd aftasten. Zij was introvert en er was ook een taalbarrière. Ze was misschien ook geïntimideerd dat de omstandigheden. Maar toen ik mijn gitaar pakte en begon te tokkelen, toen bloeide zij ook open. Met wat hulp kwam eruit wat ze doet in mijn nummer. Toen dacht ik: hier hoor ik een liedje in. Hier ga ik verder op bouwen.”
Al je het resultaat beluistert en weet hebt van dit project, dan word je onbewust nieuwsgierig naar wie Sulekho is, waarom ze daar zit, welke kwetsbaarheid ze heeft. Mike is daarin heel stellig: “Het is juist de clou dat dat er niet toe doet. Werk spreekt aan of werk spreekt niet aan. Het is niet zo relevant wat er in haar hoofd afspeelt.” Thomas herkent het: “ Mij intrigeerde deze vraag ook, voordat ik begon aan het project. Maar ik voelde al snel dat het niet netjes was ernaar te vragen. En wat brengt het me? Eigenlijk is ze voor mij nog steeds een mysterie.”
Volgens beiden gaat het juist om de bewustwording, de dialoog, zoals ook dit interview. “We hebben op 25 februari een online optreden, en ook de zogenaamde KAOS talks met lezingen om de inhoudelijke context te schetsen voor zowel kunstenaars als publiek.”
Rond de zomer komt er ook een e-book en een documentaire, samen met de Spaanse en Griekse partners. “En de werkwijze, muzikanten koppelen aan een doelgroep, kan ook gebruikt worden voor andere doelgroepen. ‘Andere ousiders’, zou Thomas zeggen. Een nieuw project, als een nieuwe rotonde in een vruchtbare artistieke vlakte.