Toppianist Ralph van Raat waagt zich woensdagavond 1 maart aan een huzarenstuk: hij speelt alle 18 etudes van de Hongaarse componist György Ligeti op één avond in Muziekgebouw aan het IJ. Deze ‘oefeningen’ van Ligeti (1923-2006) behoren tot het aller moeilijkste ooit voor piano geschreven. Tegelijkertijd bevatten ze de rijkste pianomuziek van de late 20e eeuw, en worden daarom ook wel de hedendaagse pianobijbel genoemd. Zelden klinken deze etudes – die Ligeti weet te verheffen tot wonderschone muziek – live achter elkaar in één concert.
Volgens pianist Ralph van Raat zou iedere muziekliefhebber de etudes van Ligeti gehoord moeten hebben. “Ze behoren tot een van de meest belangrijke pianowerken van de 20e eeuw”. Ligeti schreef de 18 etudes vanaf 1985 gedurende een periode van ruim vijftien jaar. Hij verheft belangrijke kenmerken van etudes – zoals herhaling – tot hallucinerende, vervreemdende en intrigerende muziek. Ligeti manoeuvreert gemakkelijk tussen verschillende stijlen. Zo zijn in zijn de etudes klassieke elementen te horen van Bach en Chopin. Maar ook is zijn bewondering voor de ritmisch opzwepende muziek uit Afrika en Amerikaanse minimal music goed herkenbaar. Samen met invloeden uit de jazz smeedt Ligeti alles tot een geheel eigen muzikale taal, die verder gaat op de lijn die componisten als Chopin, Liszt en Debussy ooit inzetten met hun etudes.
Fascinatie voor wiskunde
Iedere etude van Ligeti heeft een eigen karakter. Zo verwijst hij in Etude nr. 13 L’escalier du diable naar de eindeloze trap van grafisch kunstenaar Maurits Escher. Ligeti was zeer geïnteresseerd in de wiskundige achtergrond van Escher. Ook de chaostheorie komt tot uiting in Ligeti’s werk: in ritmes en accenten maakt hij duidelijk dat een heel klein verschil in startwaarde een heel grote verandering kan veroorzaken. Ondanks deze soms complexe technieken is het fascinerende en wonderschone muziek.
Hedendaagse vertolker
Pianist Ralph van Raat (1978) is al sinds zijn veertiende gefascineerd door hedendaagse muziek. Op dit moment is hij een van de grootste vertolkers van het hedendaags pianorepertoire. Internationaal wordt hij geroemd om zijn ‘superieure spel’ (New York Times). Ook zijn CD’s met hedendaags pianorepertoire werden lovend ontvangen. Zoals zijn opnamen met de complete werken van John Adams, of werken van Arvo Pärt en Hans Otte. Ralph van Raat over de etudes van Ligeti: “Eigenlijk kun je jezelf geen muziekliefhebber noemen als je nooit de etudes van Ligeti hebt gehoord.”